มุมมองจากยูนนานชี้ทางออกสินค้าไทยในตลาดจีนช่วง COVID-19
21 Apr 2020ตลอดช่วงไตรมาสแรกของปี 2563 การค้าระหว่างประเทศไทยกับมณฑลยูนนานได้รับผลกระทบจากการระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) เป็นอย่างมาก โดยเฉพาะการดำเนินมาตรการควบคุมและป้องกันโรคระบาดอย่างเข้มงวดของมณฑลยูนนาน ที่ได้สร้างผลกระทบต่อระบบขนส่งสินค้าจากไทยมายังยูนนาน นับตั้งแต่การประกาศขยายวันหยุดตรุษจีนซึ่งส่งผลต่อการเลื่อนเวลากลับมาเปิดดำเนินงานของผู้ประกอบการด้านขนส่ง การขาดแคลนพนักงานขนส่งและแรงงานขนถ่ายสินค้า การปิดเส้นทางจราจรระหว่างเมืองซึ่งเป็นอุปสรรคต่อการกระจายสินค้าภายในจีน ตลอดจนการออกประกาศมาตรการควบคุมและจำกัดกิจกรรมตามด่านชายแดนของมณฑลยูนนานเมื่อวันที่ 31 มีนาคม 2563 ซึ่งทำให้การขนส่งสินค้าไทยมายังยูนนานผ่านเส้นทาง R3A ในขณะนี้อยู่ในภาวะ “กึ่งอัมพาต”
ภาวการณ์ข้างต้นส่งผลให้มูลค่าการส่งออกสินค้าของไทยมายังยูนนานในช่วงที่ผ่านมาลดลงอย่างมีนัยสำคัญ โดยสถิติของสำนักงานศุลกากรจีนระบุว่า ในช่วงสองเดือนแรกของปีนี้ มูลค่าการส่งออกของไทยมายังยูนนานคิดเป็น 60.06 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ลดลงถึงร้อยละ 49.70 เมื่อเปรียบเทียบกับช่วงเดียวกันของปีก่อน ขณะที่ในปี 2562 ตลอดช่วงไตรมาสแรก การส่งออกสินค้าของไทยมายังยูนนานมีมูลค่าสูงถึง 172.81 ล้านดอลลาร์สหรัฐ
ศูนย์ข้อมูลเพื่อธุรกิจไทยในจีน สถานกงสุลใหญ่ ณ นครคุนหมิง ได้ติดตามสถานการณ์การค้าระหว่างประเทศไทยกับมณฑลยูนนานอย่างใกล้ชิด รวมทั้งได้ลงพื้นที่สำรวจมุมมองของผู้ประกอบการไทยในพื้นที่ในเรื่องการประเมินศักยภาพสินค้าไทยในจีนและแนวโน้มของตลาดจีนในสถานการณ์โรคระบาด จึงขอประมวลมุมมองทั้งหมดพร้อมถอดบทเรียนข้อเสนอแนะมานำเสนอแก่ธุรกิจไทยในจีน ดังนี้
ผลไม้ไทยยังมีโอกาสแต่ต้องปรับเส้นทางขนส่ง
บริษัท Thai AC Interfresh จำกัด ผู้ส่งออกผลไม้ไทย ให้ข้อมูลกับศูนย์ฯ ว่า ทุเรียนและมังคุดจากภาคตะวันออกของไทยเป็นผลไม้สองชนิดหลักที่ส่งออกมายังจีนเป็นจำนวนมากในระยะนี้ โดยที่ผ่านมา บริษัทฯ เลือกใช้เส้นทางบกในการขนส่งสินค้าเป็นหลักแม้จะมีต้นทุนสูงกว่าการขนส่งทางเรือ เนื่องจากข้อได้เปรียบเรื่องระยะเวลาการขนส่งที่รวดเร็วกว่า ทำให้ผลไม้ที่นำเข้ามาในประเทศจีนยังคงความสดใหม่ อย่างไรก็ตาม สถานการณ์โรคระบาดได้ทำให้จีนเพิ่มความเข้มงวดและออกมาตรการจำนวนมากเพื่อควบคุมการผ่านเข้าออกพื้นที่ด่านชายแดนทางบก ส่งผลให้ต้นทุนการขนส่งเพิ่มสูงขึ้นเป็นอย่างมาก บริษัทฯ จึงเลือกปรับตัวโดยหันไปขนส่งสินค้าผ่านท่าเรือเซินเจิ้นในมณฑลกวางตุ้งแทน เนื่องจากเป็นช่องทางการนำเข้าสินค้าที่ยังมีความแน่นอนในขณะนี้
ผู้ส่งออกผลไม้ไทยรายนี้ยังให้ข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับภาพรวมการส่งออกผลไม้ไทยในขณะนี้ซึ่งมีมูลค่าลดลงเล็กน้อยแต่กลับมีปริมาณเพิ่มมากขึ้น อันเป็นผลมาจากแนวโน้มสถานการณ์โรคระบาดภายในจีนที่เริ่มคลี่คลายตั้งแต่ช่วงเดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมา อย่างไรก็ดี สถานการณ์โรคระบาดที่รุนแรงขึ้นทั่วโลกจะเป็นปัจจัยท้าทายต่ออุปสงค์ของผลไม้ไทยในตลาดจีน เนื่องจากอัตราการแข่งขันระหว่างผลไม้ไทยกับผลไม้จากประเทศอื่นในตลาดจีนเข้มข้นมากยิ่งขึ้น ซึ่งสัมพันธ์กับความต้องการบริโภคผลไม้ของตลาดภายนอกจีนที่ลดลงเป็นอย่างมาก นอกจากนี้ ผลไม้จีนที่จะมีผลผลิตออกสู่ตลาดมากในฤดูร้อนตั้งแต่เดือนมิถุนายนก็จะเป็นอีกหนึ่งตัวเลือกของผู้บริโภคชาวจีน รวมทั้งอาจเป็นปัจจัยที่สร้างแรงกดดันด้านราคาต่อผลไม้ไทยในจีนอีกด้วย ในระยะยาว ผู้ประกอบการรายนี้เห็นว่า ผลไม้ไทยที่มีคุณภาพดีอย่างทุเรียนยังคงมีโอกาสในตลาดจีน เนื่องจากผู้บริโภคชาวจีนยังมีความต้องการในระดับสูง
ความไม่แน่นอนยังชะลอกำลังซื้อผู้บริโภคจีน
ศูนย์ฯ ได้ตรวจสอบแนวโน้มของตลาดสินค้าไทยในมณฑลยูนนานกับบริษัท Yunnan Kuntai Guangda Trading จำกัด ซึ่งเป็นผู้นำเข้าและจัดจำหน่ายเครื่องปรุงรสและอาหารแปรรูปจากประเทศไทยรายใหญ่ที่สุดในยูนนาน พบว่า บริษัทฯ ต้องปรับตัวด้านการขนส่งสินค้ามายังประเทศจีนเช่นเดียวกัน โดยได้หันไปนำเข้าสินค้าทั้งหมดผ่านท่าเรือเซินเจิ้นในระยะนี้ จากโดยปกติที่เลือกขนส่งสินค้าทั้งทางบกผ่านเส้นทางสาย R3A และทางน้ำผ่านท่าเรือเซินเจิ้น เนื่องจากขณะนี้ต้นทุนค่าขนส่งผ่านเส้นทาง R3A ได้ขยับเพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ช่วงเดือนกุมภาพันธ์ รวมทั้งการประกาศมาตรการควบคุมและจำกัดกิจกรรมตามด่านชายแดนของมณฑลยูนนานยังสร้างอุปสรรคต่อการขนส่งผ่านเส้นทางนี้ค่อนข้างมาก โดยเฉพาะการกำหนดคุณสมบัติพนักงานขับรถของจีนที่ทำให้พนักงานขับรถที่เข้าเกณฑ์มีจำนวนจำกัด
ผู้ประกอบการรายดังกล่าวได้ประเมินสภาพตลาดจีนในขณะนี้ว่า ผู้บริโภคชาวจีนส่วนใหญ่ยังคงระมัดระวังกับการใช้จ่ายจากความกังวลต่อสถานการณ์โรคระบาดที่ยังไม่สามารถประเมินจุดสิ้นสุดได้ในอนาคตอันใกล้ อีกทั้งเศรษฐกิจจีนในขณะนี้ก็ยังไม่มีสัญญาณฟื้นตัวกลับเข้าสู่สภาวะปกติอย่างชัดเจน ซึ่งบริษัทฯ ก็ได้รับผลกระทบจากภาวะกำลังซื้อชะลอตัวของตลาดจีนในปัจจุบันด้วย โดยสินค้าที่เคยมียอดขายสูงอย่างเครื่องปรุงรสและอาหารแปรรูปตรา “กินรี” รวมทั้งเครื่องปรุงรสตรา “โลโบ” ต่างมียอดขายทั้งแบบค้าปลีกและค้าส่งลดลงกว่าร้อยละ 50 แม้ในช่วงเดือนมีนาคม บริษัทฯ ได้จัดกิจกรรมส่งเสริมการขายแต่ก็ไม่ได้รับผลตอบรับที่ดีนัก ขณะนี้บริษัทฯ จึงหันมาเพิ่มช่องทางการขายผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์มากยิ่งขึ้นแม้จะไม่เคยทำการตลาดผ่านช่องทางนี้อย่างจริงจังมาก่อน โดยบริษัทฯ หวังว่า การขายรูปแบบนี้จะช่วยให้สินค้าสามารถเข้าถึงผู้บริโภคในวงกว้างได้โดยตรงมากยิ่งขึ้น
ออนไลน์จีนยังเติบโต ธุรกิจบริการรอเวลาฟื้นตัว
สถานการณ์โรคระบาดในจีนที่ค่อย ๆ ทวีความรุนแรงในช่วงไตรมาสแรกของปีนี้กลับส่งผลทางบวกให้ตลาดออนไลน์จีนเติบโตอย่างก้าวกระโดด ศูนย์ฯ จึงได้ตรวจสอบกระแสดังกล่าวกับบริษัท Moonlight Trading จำกัด ผู้นำเข้า จัดจำหน่าย และบริหารแบรนด์สินค้าไทยในตลาดออนไลน์จีนรายใหญ่ที่สุดในมณฑลยูนนาน ซึ่งให้ความเห็นว่า การค้าออนไลน์สามารถ “พลิกวิกฤตโควิดให้เป็นโอกาส” ได้ เนื่องจากผู้ประกอบการสามารถสร้างยอดขายได้จากทุกที่ ที่สำคัญ ช่องทางออนไลน์ยังช่วยลดต้นทุนจากการไม่ต้องมีหน้าร้าน รวมถึงยังสามารถเข้าถึงลูกค้าได้ทั่วทั้งจีน ทั้งนี้ กระแสการเติบโตของตลาดออนไลน์ในช่วงที่ผ่านมาจนถึงขณะนี้ ส่วนหนึ่งเป็นผลมาจากความเชื่อมั่นของผู้บริโภคที่ยังมีความต้องการซื้อสินค้าแต่ขณะเดียวกันก็ต้องการลดโอกาสการติดต่อกับบุคคลแปลกหน้าโดยไม่จำเป็น
ผู้ประกอบการไทยรายนี้ให้ข้อมูลเพิ่มเติมว่า ตั้งแต่ช่วงต้นเดือนกุมภาพันธ์ที่ผ่านมา สถานการณ์โรคระบาดส่งผลให้ยอดคำสั่งซื้อสินค้าของบริษัทฯ เพิ่มสูงขึ้นเป็นอย่างมาก นับเป็นอานิสงส์จากมาตรการปิดร้านค้าชั่วคราวของทางการจีน อีกทั้งสินค้าอย่างบะหมี่กึ่งสำเร็จรูปตรา “มาม่า” และปลาเส้นตรา “ทาโร่”ที่บริษัทฯ กำลังทำการตลาดอยู่ในขณะนี้ ก็ตอบโจทย์ความต้องการของผู้บริโภคชาวจีนในภาวะปัจจุบันได้เป็นอย่างดี อย่างไรก็ตาม ในช่วงแรก บริษัทฯ ยังประสบปัญหาเรื่องการจัดส่งสินค้าไปยังผู้ซื้อจากบริษัทขนส่งสินค้าจีนที่ดำเนินงานมีจำนวนจำกัด แต่เมื่อทางการจีนทยอยอนุญาตให้ธุรกิจขนส่งเริ่มกลับมาดำเนินงานได้ตามปกติตั้งแต่ช่วงกลางเดือนมีนาคม บริษัทฯ ก็สามารถบริหารจัดการวงจรการขายสินค้าได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น สำหรับข้อกังวลหลักของบริษัทฯ ในขณะนี้ ได้แก่ ปริมาณสินค้าที่อาจมีจำนวนไม่เพียงพอต่ออุปสงค์ในตลาดจีน ปัจจุบัน บริษัทฯ ยังไม่ได้รับผลกระทบจากมาตรการเพิ่มความเข้มงวดสำหรับการขนส่งสินค้าข้ามแดนของจีน เนื่องจากบริษัทฯ ได้นำเข้าสินค้าผ่านทางท่าเรือในมณฑลกวางตุ้งหรือนครเซี่ยงไฮ้ที่ยังดำเนินการตามปกติ
สำหรับสถานการณ์ของธุรกิจบริการในจีนนั้น ผู้ประกอบการรายนี้ให้ข้อมูลโดยอ้างอิงจากการลงทุนประกอบธุรกิจร้านอาหารไทย “Cloud 18” ในนครคุนหมิงของบริษัทฯ ซึ่งในภาพรวมยังคงไม่กลับเข้าสู่ภาวะปกติ ถึงแม้ขณะนี้มณฑลยูนนานจะเริ่มอนุญาตให้ลูกค้าสามารถกลับมารับประทานอาหารภายในร้านอาหารได้ตั้งแต่วันที่ 13 มีนาคม 2563 แล้ว แต่ร้านอาหารไทยแห่งนี้ยังมียอดขายอยู่ที่ระดับร้อยละ 50 ในช่วงวันธรรมดาและระดับร้อยละ 60-80 ในช่วงสุดสัปดาห์ แต่ก็มีแนวโน้มฟื้นตัวจากช่วงก่อนหน้าที่ไม่สามารถเปิดให้ลูกค้าเข้ามารับประทานอาหารภายในร้านได้ นอกจากนี้ บริษัทฯ ยังมีสินค้าที่เกี่ยวเนื่องกับธุรกิจบริการซึ่งได้รับผลกระทบจากสถานการณ์โรคระบาดเช่นเดียวกัน โดยยอดขาย “เบียร์สิงห์” ที่บริษัทฯ เป็นผู้นำเข้าได้ลดลงเป็นอย่างมากในช่วงก่อนหน้านี้เนื่องจากร้านอาหารและสถานบันเทิงในจีนไม่สามารถดำเนินกิจการได้ ขณะนี้ บริษัทฯ จึงมีแผนจะเพิ่มช่องทางการขายสินค้าดังกล่าวผ่านตลาดออนไลน์
“ปรับตัว-เพิ่มช่องการขาย-หาโอกาสใหม่”
มุมมองของผู้ประกอบการไทยข้างต้นสะท้อนให้เห็นว่า ผู้ประกอบการไทยในจีนซึ่งต้องสามารถปรับตัวให้ได้อย่างรวดเร็วจากภาวะการแข่งขันระดับสูงของตลาดจีนในเวลาปกติแล้ว ต้องรู้จักประเมินสถานการณ์อย่างรอบด้านและสร้างความยืดหยุ่นให้แก่ธุรกิจของตนในภาวะวิกฤตเช่นปัจจุบัน ซึ่งอาจสรุปเป็นกลยุทธ์ได้ ดังนี้
“ปรับตัว” การขนส่งสินค้ายังเป็นอุปสรรคสำคัญในเวลานี้ ผู้ประกอบการจึงจำเป็นต้องปรับตัวโดยเลือกหาเส้นทางการขนส่งที่ยังมีความสะดวก ปลอดภัย และมีความแน่นอน โดยหากยังไม่ปรับตัวและพยายามขนส่งในเส้นทางปกติต่อไปก็อาจเป็นการเพิ่มทั้งต้นทุนและเวลา ทั้งนี้ ในระยะยาวภายหลังวิกฤตโรคระบาดครั้งนี้ ผู้ประกอบการควรกระจายความเสี่ยงด้านการขนส่งโดยทดลองขนส่งในหลายเส้นทาง แล้วนำไปเปรียบเทียบต้นทุนและความสะดวก เพื่อสร้างทางเลือกในสถานการณ์ฉุกเฉิน
“เพิ่มช่องการขาย” การเติบโตของตลาดออนไลน์จีนแบบก้าวกระโดดในช่วงโรคระบาดนับเป็นกระแสที่ผู้ประกอบการควรใช้ประโยชน์เพื่อเพิ่มช่องทางการจำหน่ายสินค้าที่อาจถูกขัดจำกัดจากการดำเนินมาตรการควบคุมและป้องกันโรคของทางการจีน นอกจากนี้ ในระยะยาว ผู้ประกอบการไทยก็จำเป็นต้องศึกษาทำความเข้าใจตลาดออนไลน์จีนเพื่อสร้างการเติบโตในตลาดจีนอย่างต่อเนื่อง
“หาโอกาสใหม่” สถานการณ์โรคระบาดนอกจากจะสร้างอุปสรรคด้านการขนส่งแล้ว ยังอาจก่อให้เกิดปัญหาห่วงโซ่อุปทาน ผู้ประกอบการไทยที่พึ่งพาแต่เพียงการนำเข้าสินค้าจากประเทศไทยเท่านั้น จึงควรต้องมองหาสินค้าทดแทนหรือสินค้าใหม่จากผู้ผลิตหรือผู้นำเข้ารายอื่นในจีนที่ได้รับผลกระทบน้อยกว่า เพื่อเป็นการลดความเสียหายจากการสูญเสียรายได้ในระยะยาว