มณฑลซานซีมีภูมิประเทศที่หลากหลาย ประกอบด้วยภูเขา เนินเขา ที่ราบสูง และที่ราบลุ่มโดยมีพื้นที่ที่เป็นภูเขามากกว่า 80 % ของพื้นที่ทั้งหมด และคิดเป็นสองในสามของพื้นที่รวมทั้งหมดในมณฑล พื้นที่ที่เป็นภูเขาและเนินเขาโดยส่วนใหญ่มีความสูงจากระดับน้ำทะเล 1,000 – 2,000 เมตร 
แม่น้ำสายสำคัญ ได้แก่ แม่น้ำเฝินเหอ ซึ่งมีความยาว 659 กม. แม่น้ำไห่เหอ ซึ่งภายในมณฑลมีแม่น้ำ 1,000 กว่าสาย

ทรัพยากรสำคัญ

มณฑลซานซีมีการค้นพบทรัพยากรแร่ธาตุกว่า 105 ชนิด ในจำนวนนี้มีการสำรวจและนำมาใช้ประโยชน์แล้ว 67 ชนิด โดยมีแร่ธาตุที่ค้นพบเป็นอันดับต้นๆ ของประเทศ ได้แก่ ถ่านหิน หินแร่บอคไซท (Bauxite) ธาตุแกลเลียม (Gallium) อลูมินัม ซีอะไลท (Zeolite) Refractory clay

• มณฑลซานซีได้รับขนานนามว่าเป็น “เมืองแห่งถ่านหิน”
• มีพื้นที่ที่มีแร่ถ่านหิน 62,800 ตร.กม.
• โดยคิดเป็น 40% ของพื้นที่ทั้งหมด เป็นแหล่งที่ผลิตถ่านหินปริมาณมากกว่า 100 ล้านตันต่อปีซึ่งเป็นหนึ่งในหกพื้นที่ที่ผลิตได้ในโลก และคาดว่ามีปริมาณถ่านหินประมาณ 900,000 ล้านตัน
• มีการสำรวจปริมาณถ่านหินแล้ว 260,800 ล้านตัน คิดเป็นปริมาณถ่านหินหนึ่งในสามของทั้งประเทศ
• ถ่านหินประเภท Coking Coal คิดเป็น 55.6 % ของทั้งประเทศ โดยมีแหล่งถ่านหินที่สำคัญ 6 แห่ง อยู่ที่เมืองต้าถ่ง แหล่งถ่านหินซีซาน แหล่งถ่านหินหนิ่งหวู แหล่งถ่านหินเหอตง แหล่งถ่านหินมี่สุ่ย และแหล่งถ่านหินฮั้วซี

ส่วนแร่หินบอคไซท์ (Bauxite) มีปริมาณ 941 ล้านตัน คิดเป็น 41.63 % ของทั้งประเทศ ธาตุเหล็ก มีปริมาณ 3,442 ล้านตัน 
คิดเป็น 7.2 % ของทั้งประเทศ

มณฑลซานซีพื้นที่ทางใต้และตะวันออกเฉียงใต้มีทรัพยากรพืชผัก และป่าไม้ที่อุดมสมบูรณ์ และป่าไม้ประเภท Broadleaved พื้นที่ภาคกลางมีป่าประเภทต้นสน ต้นไม้ผลัดใบ มีทรัพยากรสัตว์ป่ามากกว่า 400 ชนิด โดย 70 ชนิดเป็นสัตว์ป่าสงวน

ประวัติศาสตร์ / วัฒนธรรม

มณฑลซานซีได้รับการขนานนามว่าเป็น “พิพิธภัณฑ์วัฒนธรรมโบราณของประเทศจีน” โดยมีวัฒนธรรมเหอตู้และติงชุน และมีการค้นพบมนุษย์โบราณสมัยยุคหินเก่าในสมัยราชวงศ์เซี่ย และได้เริ่มก่อตั้งประเทศจีนบริเวณตะวันตกเฉียงใต้ของมณฑลซานซี ในสมัยราชวงศ์ซางมณฑลซานซีเป็นพื้นที่ปกครองหลัก 

ต่อมาสมัยราชวงศ์หนานเป่ยเฉา (ค.ศ. 420-589) มณฑลซานซีเป็นศูนย์กลางทางการปกครอง และสมัยราชวงศ์เป่ยเหว่ยได้สร้างเมืองต้าถ่ง (แต่ก่อนเรียกผิงตี้) เป็นเมืองหลวง สมัยราชวงศ์ถังและราชวงศ์เหลียวมณฑลซานซีเป็นเมืองสำคัญทางตอนเหนือของประเทศจีน และเป็นเมืองที่พัฒนาทางเศรษฐกิจ วัฒนธรรม 

สมัยราชวงศ์หยวนหรือมองโกล ประเทศจีนมีมณฑลทั้งหมด 11 มณฑล โดยมณฑลซานซี ณ เวลานั้น มีพื้นที่คลอบคลุมถึงมณฑลเหอเป่ย และกลายเป็นมณฑลที่สำคัญของราชวงศ์หยวน ประกอบกับการพัฒนาของเศรษฐกิจในมณฑลจนได้รับการยกย่องจากมาร์โคโปโล จนถึงในสมัยราชวงศ์หมิงการพัฒนาทางเศรษฐกิจของมณฑลได้พัฒนาอย่างต่อเนื่องจนกลายเป็นเมืองอันดับต้นของประเทศ

มณฑลซานซีเป็นหนึ่งในพื้นที่การปฏิวัติ ในปี 1924 พรรคคอมมิวนิสต์จีนได้ตั้งให้มณฑลซานซีเป็นมณฑลบริหาร ในการสงครามต่อต้านญี่ปุ่น ในวันที่ 24 เมษายน 1949 เมืองไท่หยวนได้รับการปลดปล่อยและตั้งให้เป็นเมืองหลวงของมณฑลซานซี และในปีเดียวกันวันที่ 1 ตุลาคม สาธารณรัฐประชาชนจีนได้ก่อตั้งขึ้น

ข้อมูลประชากร

ในปี 2561 ในมณฑลซานซีมีจำนวนประชากร 37,183,400 คน เพิ่มขึ้นจากปีก่อน 159,900 คน อัตราการเกิดพันละ 9.63 อัตราการตายพันละ 5.32 อัตราการเติบโตของประชากรพันละ 4.31

สภาพภูมิอากาศ

• มณฑลซานซีได้รับอิทธิพลของมรสุมเขตภาคพื้นทวีป โดยมีภูมิอากาศแบ่งเป็น 4 ฤดูอย่างชัดเจน
• มีระยะห่างจากทะเลไม่มากและมีภูเขากั้นทิศทางลม ทำให้ลมฤดูร้อนไม่มีอิทธิพลต่อมณฑลนี้มากนัก และอยู่ในลมมรสุมเขตอบอุ่น
• มีอุณหภูมิโดยเฉลี่ยทั้งปี 3-14 องศาเซลเซียส
• เดือนกรกฎาคมเป็นเดือนที่มีอากาศร้อน โดยมีอุณหภูมิเฉลี่ย 21-26 องศาเซลเซียส
• มีความแตกต่างของอากาศระหว่างตอนเช้าและตอนเย็นสูง
• ปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย 400-650 มิลลิเมตรต่อปี