พื้นที่ภูมิประเทศของเขตปกครองตนเองมองโกเลียในประกอบด้วยพื้นที่ราบสูงร้อยละ 53.4 พื้นที่ภูเขาร้อยละ 20.9 พื้นที่เนินเขาร้อยละ 16.4 และแม่น้ำและทะเลสาปร้อยละ 0.8

พื้นที่ของเขตปกครองตนเองมองโกเลียในนอกจากพื้นที่ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้แล้วส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ราบสูง พื้นที่ราบสูงที่สำคัญได้แก่

• ที่ราบสูงถัวเปยเอ๋อ
• ที่ราบสูงซีหลินกัวเล่อ
• ที่ราบสูงอาลาช่าน
• ที่ราบสูงเอ้อเอ๋อตัวซี

โดยมีความสูงจากระดับน้ำทะเลโดยเฉลี่ย 1,000 เมตร พื้นที่ทางทิศตะวันออกเป็นทะเลทรายปาตาจี๋หลิน และทะเลทรายโกบีซึ่งกินอาณาบริเวณชายแดนบางส่วน

ในช่วงสิบกว่าปีที่ผ่านมา เขตปกครองตนเองมองโกเลียใน ประสบปัญหาในด้านสิ่งแวดล้อมอย่างมาก การใช้พื้นที่โดยไม่คำนึงถึงสิ่งแวดล้อมได้ส่งผลให้มองโกเลียในประสบกับปัญหาต่อเนื่องตามมา อาทิ

• ปัญหาฝนไม่ตกต้องตามฤดูกาล
• ปัญหาการกัดกร่อนของลมทะเลทราย
• ปัญหาการเหือดแห้งของลำน้ำ
• ปัญหาการขยายตัวของพื้นที่ทะเลทราย

ซึ่งปัญหาการขยายตัวของพื้นที่ทะเลทรายนั้น ปัจจุบันรัฐบาลได้ให้ความสำคัญกับปัญหาดังกล่าวเป็นอย่างมาก เนื่องจากพื้นที่ทะเลทรายได้ขยายวงกว้างออกไปครอบคลุมพื้นที่กว่าร้อยละ 60 ของเขตปกครองฯ ในแต่ละปี พื้นที่ทะเลทรายจะขยายกว้างออกไปโดยเฉลี่ยมากกว่า 67,000 เฮคเตอร์ การขยายตัวของพื้นที่ทะเลทรายก่อให้เกิดลมพายุทราย ซึ่งพายุทรายทำให้ลำน้ำต่าง ๆ ภายในเขตปกครองฯ ตื้นเขิน เกิดเป็นวงจรที่ส่งผลต่อความแห้งแล้งของพื้นที่ต่อไป ทั้งนี้ แม้ทางรัฐบาลได้ออกมาตรการต่าง ๆ เพื่อฟื้นฟูพื้นที่ที่ประสบปัญหาดังกล่าว โดยได้เริ่มดำเนินการควบคู่กับนโยบายการพัฒนาภูมิภาคตะวันตกของจีนตั้งแต่ช่วงปี 2542 แต่ก็ยังไม่ประสบผลสำเร็จเท่าใดนัก

ทรัพยากรสำคัญ

ที่ราบสูงเอ้อเอ๋อตัวซีซึ่งอยู่ทางทิศเหนือของเขตปกครองตนเองมองโกเลียในเป็นพื้นที่ที่มีการทับถมของตะกอน ทำให้มีความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรแร่ธาตุมาก โดยเฉพาะถ่านหินและน้ำมัน 

ปัจจุบัน มีการค้นพบทรัพยากรแร่ธาตุมากกว่า 120 ชนิด เป็นทรัพยากรแร่ธาตุที่ทำการสำรวจปริมาณแล้ว 78 ชนิด ในจำนวนนี้ มี 42 ชนิดที่มีปริมาณมากจัดอยู่ใน 10 อันดับแรกของประเทศ โดยเฉพาะถ่านหิน มีการค้นพบถ่านหินในพื้นที่ทั้งหมดกว่า 100,000 ตารางกิโลเมตร โดยมีการขุดสำรวจแล้วเป็นปริมาณกว่า 240,000 ล้านตัน คิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 25 ของปริมาณถ่านหินที่ผลิตได้ทั้งประเทศ และมากเป็นอันดับสองของประเทศรองจากมณฑลซานซี

นอกจากนี้ เขตปกครองตนเองมองโกเลียในยังมีทรัพยากรน้ำมันปิโตรเลียมและก๊าซธรรมชาติมาก โดยน้ำมันปิโตรเลียมคาดการณ์ว่ามีปริมาณ 2,000 – 3,000 ล้านตัน และก๊าซธรรมชาติมีประมาณ 1,000,000 ล้านตัน 

ส่วนแร่โลหะชนิดต่าง ๆ ทั้งประเภทโลหะที่มีสี และโลหะที่ไม่มีสี อาทิ แร่สังกะสี แร่พลุมบลัม แร่สแตนนั่ม แร่บิสมัส แร่ทองแดง แร่โมลิบดีนั่ม และแร่อลูมิเนียม เป็นต้น ล้วนมีในปริมาณมากและหลากหลายชนิด โดยในจำนวนนี้ แร่สังกะสี แร่พลุมบลัม แร่สแตนนั่ม และแร่บิสมัสมีเป็นปริมาณมากอยู่ในห้าลำดับแรกของประเทศ สำหรับแร่ฟลูออไรด์มีปริมาณมากที่สุดในประเทศ ทั้งนี้ มองโกเลียในเป็นแหล่งแร่ฟลูโอไรด์ที่ใหญ่เป็นอันดับสี่ของโลก

เขตปกครองตนเองมองโกเลียในเป็นแหล่งทรัพยากรป่าไม้ที่สำคัญของประเทศ มีพื้นที่ป่าไม้ทั้งหมด 18,667,000 ตารางกิโลเมตร มากที่สุดในประเทศ หรือคิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 11 ของพื้นที่ป่าไม้ทั้งประเทศ ทรัพยากรป่าไม้ที่สำคัญ ได้แก่ ต้นสน และต้นเบิร์ช (Birch) เป็นต้น

เขตปกครองตนเองมองโกเลียในยังมีทรัพยากรพลังงานลมในเขตปกครองตนเองอาลาช่าน (Alxa) เขตปกครองตนเองซีหลินกัวเล่อ (Xilingol) และภูเขาหยางซาน ซึ่งมีความเร็วลม 3.3 – 5.7 เมตรต่อวินาที สามารถผลิตพลังงานลมได้ 200 วัตต์ต่อตารางเมตร โดยมากกว่าร้อยละ 70 ของปริมาณกระแสลมสามารถนำมาใช้ผลิตพลังงานได้

นอกจากนี้ เขตปกครองตนเองมองโกเลียในยังมีทุ่งหญ้ากว้างใหญ่ ซึ่งมีพื้นที่ทั้งหมด 86,667,000 เฮคเตอร์ หรือคิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 73.3 ของพื้นที่ทุ่งหญ้าทั้งประเทศ พื้นที่ทุ่งหญ้าของมองโกเลียในมีพืชกว่า 1,000 ชนิด มีความเหมาะสมอย่างยิ่งในการทำปศุสัตว์

ประวัติศาสตร์ / วัฒนธรรม

ชาวมองโกล ได้ชื่อว่าเป็นชนชาติที่ใช้ม้าเป็นพาหนะในการต่อสู้ที่เก่งที่สุด ผู้ที่ได้รวบรวมมองโกเลียเข้าไว้ด้วยกันคือ เจงกิสข่าน หรือชื่อเดิมคือ เตมูจิน (Temujin) เกิดในตระกูลขุนศึกเมื่อปี ค.ศ.1162 ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่มีการสู้รบอย่างโหดเหี้ยมระหว่างชนเผ่า 

ทำให้เตมูจินต้องใช้ชีวิตอย่างยากลำบาก เมื่อเตมูจินอายุได้เก้าปี บิดาของเขาถูกลอบสังหาร จึงทำให้เขาและครอบครัวต้องลี้ภัยไปออกจากพื้นที่อยู่อาศัยเดิม เตมูจินเป็นผู้มีความสามารถ โดยเมื่ออายุได้เพียงสิบกว่าปีก็สามารถใช้วิธีทางการทูตสานสัมพันธไมตรีกับชนเผ่าต่าง ๆ

ในปี ค.ศ. 1206 เตมูจินสามารถรวบรวมชาวมองโกลเข้าเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน และได้รับการขนานนามว่า “เจงกิสข่าน” หรือ “จักรพรรดิผู้เกรียงไกร” ในปี ค.ศ. 1211 เตมูจินเริ่มเดินทัพโจมตีปักกิ่ง และได้สังหารชีวิตผู้คนกว่า 30 ล้านคน หลังจากนั้นได้เดินทัพไปทางทิศตะวันตกและเผาทำลายล้างเส้นทางสายไหม ทำให้ชื่อ “เจงกิสข่าน” ขจรไปไกลถึงตะวันตก และต่อมาได้ทำการรบกับชาวเติร์ก ซึ่งประกอบไปด้วย ประเทศอิรัก อิหร่าน และภาคตะวันตกของเตอร์กิสถาน ภาคเหนือของประเทศอินเดีย และปากีสถาน ประเทศรัสเซีย และดินแดนตั้งแต่อ่าวเปอร์เซียไปยังมหาสมุทรอาร์กติก

ยุคสมัยของ “เจงกิสข่าน” จบลงระหว่างการปราบกบฏในมณฑลชีเชียช่วงค.ศ. 1277 เนื่องจากเตมูจินตกจากหลังม้า และได้รับความบอบช้ำภายในจนสวรรคตในเวลาต่อมา ซึ่งการสวรรคตดังกล่าวเป็นเหตุแห่งการสิ้นสุดของการขยายจักรวรรดิไปยังตะวันตก ปี ค.ศ.1911 มองโกเลียในอยู่ภายใต้การปกครองของประเทศจีน ปี ค.ศ.1952 สถาปนาเมืองฮูเหอเฮ่าเท่อ (Hohhot) เป็นเมืองหลวง เขตปกครองตนเองมองโกเลียในได้กำหนดให้ทุกวันที่ 1 พฤษภาคมเป็นวันระลึกถึงชนชาติมองโกเลีย และเขตการปกครองตนเองมองโกเลียในนับเป็นเขตแรกของจีนที่ได้รับการจัดตั้งให้เป็นเขตปกครองตนเอง

ข้อมูลประชากร

เขตปกครองตนเองมองโกเลียในมีประชากรอาศัยอยู่จำนวน 49 ชนชาติ อาทิ

• ชนชาติฮั่น
• ชนชาติมองโกล
• ชนชาติหุย
• ชนชาติแมนจู
• ชนชาติเกาหลี
• ชนชาติต๋าว่อเอ่อร์
• ชนชาติเอ้อเวินเค่อ
• ชนชาติเอ้อหลุนชุน
• ชนชาติจ้วง
• ชนชาติซีป๋อ
• ชนชาติรัสเซีย
• ชนชาติทิเบต
• ชนชาติเหวยอู๋เอ่อร์
• ชนชาติอี๋
• ชนชาติปู้อี

โดยประชากรชาวฮั่นและชาวมองโกลมีจำนวนมากที่สุด สิ้นปี 2557 เขตปกครองตนเองมองโกเลียในมีประชากรจำนวน 25.05 ล้านคน เพิ่มขึ้นจากปีก่อน 72,000 คน อัตราการเกิดพันละ 9.31

สภาพภูมิอากาศ

เขตปกครองตนเองมองโกเลียในตั้งอยู่ห่างจากมหาสมุทร พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่ราบสูงกว้างใหญ่ ประกอบกับบางส่วนของพื้นที่มีภูเขาสกัดกั้นลมจากชายฝั่ง จึงทำให้ได้รับอิทธิพลจากลมมรสุมภาคพื้นทวีป มีความแตกต่างของอุณหภูมิระหว่างฤดูร้อนและฤดูหนาวมาก ฤดูร้อนมีระยะเวลาสั้นและอากาศร้อนรุนแรง ฤดูหนาวอากาศหนาวรุนแรง โดยมีอุณหภูมิเฉลี่ยตลอดปี -1–10องศาเซลเซียส เขตปกครองตนเองมองโกเลียในมีปริมาณน้ำฝนน้อย ปริมาณน้ำฝนโดยเฉลี่ย 50 – 450 มิลลิเมตร โดยปริมาณน้ำฝนจะมีมากในพื้นที่ตะวันออกและลดน้อยลงไล่ไปตามพื้นที่ทางทิศตะวันตก