เรื่องกินเรื่องใหญ่… จีนออกนโยบายหมายเลขที่ 1 เกี่ยวกับอาหารและการเกษตร
นโยบายหมายเลขที่ 1 (No. 1 Document)
สำนวนจีนกล่าวไว้ว่า “ประชาชนมองเรื่องอาหารการกินสำคัญเท่าฟ้า” (民以食为天)สื่อความหมายว่า เรื่องกินเป็นเรื่องที่สำคัญที่สุดสำหรับประชาชน และเมื่อคำนึงถึงประชากรของจีนที่มีมากกว่า 1,400 ล้านคน การแก้ไขปัญหาปากท้องจึงเป็นภารกิจที่สำคัญสำหรับรัฐบาลจีน
เมื่อวันที่ 13 กุมภาพันธ์ 2566 จีนได้ประกาศนโยบายหมายเลขที่ 1 ประจำปี 2566 ภายใต้หัวข้อ “การผลักดันภารกิจสำคัญของการฟื้นฟูชนบท (rural revitalization) อย่างรอบด้าน” ซึ่งนับเป็นปีที่ 20 ติดต่อกันที่จีนได้ออกนโยบายหมายเลขที่ 1 ในประเด็นที่เกี่ยวข้องกับการเกษตร 3 ประการ (three rural issues) ได้แก่ เกษตรกรรม ชนบท และเกษตรกร สะท้อนว่าจีนให้ความสำคัญกับ three rural issuesซึ่งเป็นประเด็นที่เกี่ยวข้องกับปากท้องของประชาชน เสถียรภาพของเศรษฐกิจและสังคมจีนในภาพรวม รวมทั้งเป็นการสร้างความชอบธรรมของพรรคคอมมิวนิสต์จีนและรัฐบาลจีน โดยเฉพาะกับชนชั้นเกษตรกรในพื้นที่ชนบทของจีน
ความมั่นคงทางอาหารและเป้าหมายการเป็น “ประเทศที่มีความแข็งแกร่งด้านการเกษตร”
นโยบายหมายเลขที่ 1 ของปีนี้ได้กำหนดให้การรักษาเสถียรภาพของผลผลิตและอุปทานของอาหารและสินค้าเกษตรเป็นภารกิจอันดับต้น เพื่อรักษาความมั่นคงทางอาหาร นอกจากนี้ ยังได้บรรจุถ้อยคำการพัฒนาให้จีนเป็น “ประเทศที่มีความแข็งแกร่งด้านการเกษตร” (农业强国) เป็นครั้งแรก
นอกจากนี้ ในย่อหน้าแรกของนโยบายฯได้ระบุว่า “การสร้างจีนให้เป็นประเทศสังคมนิยมที่ทันสมัยนั้น ภารกิจที่ท้าทายที่สุดและต้องใช้ความพยายามมากที่สุดล้วนอยู่ในพื้นที่ชนบท” และ “การสร้างจีนให้เป็นประเทศที่มีเศรษฐกิจที่แข็งแกร่งจำเป็นต้องเพิ่มความแข็งแกร่งด้านการเกษตรก่อน”(强国必先强农)
ภารกิจที่สำคัญในปี 2566
- การรักษาเสถียรภาพของผลผลิตและอุปทานของอาหารและสินค้าเกษตรที่สำคัญ (1) การรักษา
ระดับผลผลิตธัญพืชและอาหารให้สูงกว่า 6.5 แสนล้านกิโลกรัม เพิ่มกำลังผลิตธัญพืชและอาหาร 5 หมื่นล้าน กิโลกรัม เพิ่มประสิทธิภาพของการปลูกข้าวสาลีและข้าวโพด และเพิ่มเงินรางวัลให้แก่อำเภอหลักที่ผลิตธัญพืชและอาหาร (2) การขยายพื้นที่เพาะปลูกถั่วเหลืองและกลุ่มพืชเพื่อสกัดน้ำมัน อาทิ ข้าวโพด โดยเฉพาะ ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของจีน (3) การพัฒนาการเกษตรที่ทันสมัย อาทิ การอบแห้ง/การแช่แข็งสินค้าเกษตร และระบบโลจิสติกส์ห่วงโซ่ความเย็น รวมถึงการวิจัยและการทำการเกษตรในพื้นที่ทะเลทรายโกบี (4) การสร้างระบบอุปทานอาหารที่มีความหลากหลายตามแนวคิด “Big Food Concept[1]” ของประธานาธิบดี สี จิ้นผิง และ (5) การรักษาเสถียรภาพของอุปทานธัญพืช อาหาร และสินค้าเกษตรที่สำคัญ และกระจายแหล่งนำเข้าสินค้าเกษตรจากต่างประเทศ
- การพัฒนาสาธารณูปโภคขั้นพื้นฐานด้านการเกษตร (1) การอนุรักษ์และควบคุมการใช้ที่ดินเพื่อการเกษตร (2) การผลักดันการสร้างที่ดินเพื่อการเกษตรที่มีมาตรฐานสูง โดยจีนมีเป้าหมายจะทยอยปรับให้ที่ดินเพื่อการเกษตรขั้นพื้นฐานเปลี่ยนเป็นที่ดินเพื่อการเกษตรที่มีมาตรฐานสูง (3) การผลักดันการสร้างโครงการชลประทาน และ (4) การเพิ่มขีดความสามารถในการแจ้งเตือนและลดความเสียหายจากภัยธรรมชาติ
- การสนับสนุนเทคโนโลยีและอุปกรณ์ด้านการเกษตร (1) การส่งเสริมการวิจัยด้านเทคโนโลยี ที่สำคัญด้านการเกษตร และสนับสนุนการจัดตั้งแพลตฟอร์มด้านการเกษตร อาทิ ห้องปฏิบัติการและ ศูนย์นวัตกรรมระดับชาติ (2) การฟื้นฟูธุรกิจพันธุ์สัตว์และเมล็ดพันธุ์ โดยเฉพาะปศุสัตว์ สัตว์ปีก ถั่วเหลืองที่มีผลผลิตสูงและสกัดน้ำมันได้มาก (3) การผลักดันการวิจัยและการใช้งานของอุปกรณ์เครื่องจักรด้านการเกษตร และ (4) การผลักดันการพัฒนาแบบสีเขียวด้านการเกษตรและการใช้ประโยชน์จากขยะบรรจุภัณฑ์ยาฆ่าแมลงและมูลสัตว์
- การเสริมสร้างผลงานด้านการบรรเทาความยากจน (1) การป้องกันไม่ให้ประชาชนกลับสู่ภาวะความยากจนในวงกว้าง (2) การช่วยให้ประชาชนที่หลุดพ้นจากภาวะความยากจนสามารถสร้างรายได้ด้วยตนเอง อาทิ การพัฒนาธุรกิจในท้องถิ่นที่ได้รับเงินสนับสนุนจากงบประมาณส่วนกลางของจีน และการสร้างงานไม่ต่ำกว่า 30 ล้านตำแหน่งให้กับประชาชนที่หลุดพ้นจากภาวะความยากจน โดยเฉพาะในพื้นที่ภาคตะวันออกของจีน และ (3) การเชื่อมโยงด้านนโยบายระหว่างการเสริมสร้างผลงานด้านการบรรเทาความยากจนและนโยบายการฟื้นฟูชนบท
- การผลักดันการพัฒนาที่มีคุณภาพสูงของธุรกิจในเขตชนบท (1) การสร้างนิคมธุรกิจการแปรรูปสินค้าเกษตรและศูนย์กระจายสินค้าห่วงโซ่ความเย็นที่อยู่รอบข้างเขตผลิตอาหาร (2) การเร่งพัฒนาธุรกิจบริการที่ทันสมัยในเขตชนบท อาทิ การให้บริการ e-Commerce การจัดส่งพัสดุ การดูแลเด็กและผู้สูงวัย และการท่องเที่ยว และ (3) การส่งเสริมรูปแบบธุรกิจใหม่ อาทิ โครงการที่พักพร้อมอาหารเช้า (Bed & Breakfast) ดีเด่นในเขตชนบท การสร้างแพลตฟอร์มประชาสัมพันธ์สินค้าเกษตรผ่านการ livestreaming และการพัฒนาธุรกิจอาหารกึ่งสำเร็จรูป เพื่อจัดส่งร้านอาหารในเขตเมือง
- การขยายช่องทางการเพิ่มรายได้ให้แก่เกษตรกร (1) การรักษาเสถียรภาพการจ้างงานของเกษตรกรโดยเฉพาะการจ้างงานของ SMEs (2) การสนับสนุนการจัดตั้งสหกรณ์ของเกษตรกร และ (3) การปกป้องและรักษาสิทธิอันชอบธรรมในสินทรัพย์และที่ดินของเกษตรกร
- การผลักดันการสร้างชนบทที่เหมาะกับการอยู่อาศัยและการประกอบธุรกิจอย่างกลมกลืนและสวยงาม (1) การเพิ่มความเข้มงวดในการวางแผนและก่อสร้างชนบท (2) การปรับปรุงสภาพห้องน้ำและระบบน้ำเสียในเขตชนบท โดยเฉพาะในหมู่บ้านที่มีประชากรจำนวนมากและมีที่ตั้งใกล้แหล่งน้ำ (3) การยกระดับคุณภาพถนนและโครงข่ายไฟฟ้าในเขตชนบท และ (4) การเพิ่มรายได้ของครูและแพทย์ในเขตชนบทเพื่อยกระดับการให้บริการด้านการศึกษาและการรักษาพยาบาลในเขตชนบท
การเปรียบเทียบนโยบายหมายเลขที่ 1 ของปี 2565 และปี 2566
หากเปรียบเทียบกับปี 2565 นโยบายหมายเลขที่ 1 ประจำปี 2566 มีการบรรจุประเด็นใหม่ที่น่าสนใจ อาทิ
- การเพิ่มกำลังผลิตธัญพืชและอาหาร 5 หมื่นล้านกิโลกรัม ซึ่งจะทำให้จีนมีกำลังผลิตอาหาร จากเดิม 6.5 แสนล้านกิโลกรัม สู่ 7 แสนล้านกิโลกรัมต่อปี
- การลดการพึ่งพากากถั่วเหลืองในอาหารสัตว์ เพื่อรับมือกับความท้าทายและลดการพึ่งพาจาก
ต่างประเทศ
- การกลับมาเน้นย้ำแนวคิด “Big Food Concept” ของประธานาธิบดีสีฯ หลังจากที่มีการบรรจุแนวคิดดังกล่าวใน นโยบาย หมายเลขที่ 1 ประจำปี 2559
- การทำวิจัยและการเกษตรในพื้นที่ทะเลทรายโกบี
- การใช้ประโยชน์ด้านการเกษตรจากดาวเทียมระบุพิกัด BeiDou
- การบรรจุถ้อยคำ “เขตชนบทที่มีความกลมกลืนและสวยงาม” (和美乡村) แทนคำว่า“เขตชนบทที่มีความสวยงาม” (美丽乡村)
- การผลักดันให้สถาบันการเงินสนับสนุนเงินกู้ให้กับโครงการฟื้นฟูชนบท
โอกาสและความท้าทายสำหรับสินค้าเกษตรของไทย
ในวันเดียวกันที่จีนประกาศนโยบายหมายเลขที่ 1 นายถัง เหรินเจี้ยน รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการเกษตรและกิจการชนบทจีนกล่าวว่า ในปี 2565 แม้จีนเผชิญกับความท้าทายจากสถานการณ์โควิด-19 ความผันผวนของราคาอาหารในตลาดโลก และราคาวัตถุดิบด้านการเกษตรที่เพิ่มสูงขึ้น แต่ผลผลิตด้านธัญพืชและอาหารของจีนยังสูงกว่า 6.5 แสนล้านกิโลกรัมต่อเนื่องเป็นปีที่ 8 ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญที่สนับสนุนการรักษาเสถียรภาพของเศรษฐกิจจีนในภาพรวม อย่างไรก็ดี นายถังฯ ระบุว่า ปัจจุบันและในอนาคตจีนยังคงเผชิญกับแรงกดดันด้านการรักษาเสถียรภาพของผลผลิตและอุปทานของอาหารและสินค้าเกษตร จึงเป็นโอกาสสำหรับผู้ประกอบการต่างประเทศ โดยเฉพาะไทยซึ่งมีจุดแข็งในด้านสินค้าเกษตรและผลไม้ และมีฐานลูกค้าในตลาดจีนอยู่แล้ว
อย่างไรก็ นโยบายหมายเลขที่ 1 สนับสนุนให้จีนพึ่งพาตนเองมากยิ่งขึ้นทั้งอาหารของคนและอาหารของสัตว์ เพื่อลดการนำเข้าและการพึ่งพาจากต่างประเทศ ผ่านการกระจายแหล่งนำเข้าสินค้าเกษตรของจีน ซึ่งจะส่งผลให้สินค้าไทยที่ส่งออกไปจีนโดยเฉพาะสินค้าเกษตรต้องเผชิญกับความท้าทายและการแข่งขันมากยิ่งขึ้นในอนาคต อาทิ ปัจจุบัน ไทยมิได้เป็นผู้ส่งออกทุเรียนผลสดรายเดียวของจีนอีกต่อไป แต่มีคู่แข่งรายใหม่ เข้าสู่ตลาดอย่างต่อเนื่อง ได้แก่ เวียดนามและฟิลิปปินส์ ดังนั้น สำหรับผู้ประกอบการไทย จำเป็นต้องรักษาคุณภาพและความโดดเด่นของสินค้า เพื่อรับมือกับแนวโน้มการแข่งขันที่สูงขึ้น ควบคู่กับกลยุทธ์การตลาดและความต้องการของผู้บริโภคชาวจีนรุ่นใหม่ที่นับวันจะมีความหลากหลายและมีชั้นเชิงมากยิ่งขึ้น
* * * * * * * * * *
จัดทำโดย นายเหวิน ปิน
ศูนย์ข้อมูลเพื่อธุรกิจไทยในจีน ณ กรุงปักกิ่ง
แหล่งข้อมูล:
- 1. 中共中央 国务院关于做好2023年全面推进乡村振兴重点工作的意见
http://www.gov.cn/zhengce/2023-02/13/content_5741370.htm
- 2. 今年中央一号文件突出五个“新”
http://www.moa.gov.cn/ztzl/2023yhwj/xcbd_29328/202302/t20230216_6420870.htm
- 3. 国新办就2023年全面推进乡村振兴重点工作举行发布会
http://www.china.com.cn/zhibo/content_85102463.htm
- 4. 农业农村部部长唐仁健解读2023年中央一号文件
http://www.gov.cn/zhengce/2023-02/14/content_5741409.htm
- 5. 历年一号文件重点
http://www.xinhuanet.com/politics/2021-02/21/c_1127122098.htm
- 6. 树立大食物观
http://www.xinhuanet.com/politics/20221130/c37e0eb007f542ba968ca8e8403b65b1/c.html
[1] แนวคิด Big Food Concept: รณรงค์การรักษาความมั่นคงด้านอาหารอย่างมีประสิทธิภาพจากแหล่งและวิธีที่หลากหลาย แสวงหาแหล่งอาหารจากทรัพยากรพืชผลและปศุสัตว์แบบดั้งเดิมไปสู่ทรัพยากรชีวภาพ ผ่านการพัฒนาเทคโนโลยีชีวภาพและอุตสาหกรรมชีวภาพ และแสวงหาพลังงานและโปรตีนจากพืช สัตว์ และจุลินทรีย์
