จับทิศทางอุตสาหกรรมฮาลาลจีน หลังการทยอยยกเลิกระเบียบการรับรองอาหารฮาลาล (ตอนที่ 2)
27 Jun 2019จับทิศทางอุตสาหกรรมฮาลาลจีน หลังการทยอยยกเลิกระเบียบการรับรองอาหารฮาลาล (ตอนที่ 2)
ปัจจุบัน : ความกังวลใจต่อการแพร่ขยายของศาสนาอิสลามในจีน
ก่อนหน้านี้ “ตราฮาลาล” (Halal Label) ปรากฏอย่างแพร่หลายในสินค้าตั้งแต่อาหาร นม ยาสีฟัน กระทั่งกระดาษทิชชู่ ซึ่งสินค้าที่มีตราฮาลาลมักจะมีราคาสูงกว่าสินค้าชนิดเดียวกัน[1] ส่งผลให้ผู้บริโภคชาวจีนจำนวนมากเห็นว่า ตราฮาลาลกลายเป็นหนึ่งในวิธีทำกำไรของผู้ประกอบการมากกว่าจะเป็นมาตรฐานที่น่าเชื่อถือ ในเบื้องต้นเกิดกระแสความไม่พอใจ และเรียกร้องให้รัฐบาลจีนและรัฐบาลท้องถิ่นเข้มงวดกับการตรวจสอบสินค้าที่ใช้ตราฮาลาล ต่อมาได้ขยายเป็นความกังวลใจในการแพร่ขยายอิทธิพลของศาสนาอิสลาม (Pan-Islamism) และเริ่มเกิดกระแสต่อต้านศาสนาอิสลามในสังคมจีน ในขณะเดียวกัน รัฐบาลจีนและรัฐบาลท้องถิ่นก็เริ่มจับตามองชาวจีนมุสลิมอย่างใกล้ชิดมากขึ้น โดยให้เหตุผลว่า การให้สิทธิพิเศษกับศาสนาใดศาสนาหนึ่งมากเกินไปจะเป็นการไม่ยุติธรรมกับชาวจีนคนอื่นๆ และอาจนำไปสู่ปัญหาความขัดแย้งในสังคมได้[2]
ในปี 2560 “Meituan” แอพลิเคชั่นสั่งอาหารเดลิเวอรี่ชื่อดังของจีน ได้เพิ่มปุ่ม “อาหารฮาลาล” เพื่ออำนวยความสะดวกแก่ลูกค้ามุสลิม ในขณะเดียวกัน บริษัทคู่ค้าของ Meituan ในเมืองหลินเซี่ย มณฑลกานซู ก็เริ่มใช้กล่องอาหาร take away พิเศษสำหรับอาหารฮาลาลโดยเฉพาะ การกระทำดังกล่าวของ Meituan ส่งผลให้สังคมออนไลน์จีนไม่พอใจ ชาวเนตจีนจำนวนมากให้คะแนนแอพฯ Meituan 1 ดาว และโพสต์ความเห็นในเชิงว่า แอพฯ Meituan มีความเป็นฮาลาลมากเกินไป ไม่เหมาะกับวิถีชีวิตชาวจีน และคิดว่าจะ uninstall แอพฯ Meituan ออกจากโทรศัพท์มือถือด้วย ผลจากกระแสต่อต้านนี้ทำให้แอพฯ Meituan ต้องลบปุ่ม “อาหารฮาลาล” ทิ้งในที่สุด[3]
ปุ่ม “อาหารฮาลาล” ในแอพฯ Meituan
ต่อมา ในช่วงเดือน ธ.ค. 2561 สื่อจีน อาทิ China Daily และ Global Times รายงานการยกเลิกระเบียบมาตรฐานอาหารฮาลาลในมณฑลต่างๆ นายหวัง เสวียเหริน ผู้อำนวยการสำนักนโยบายและระเบียบ คณะกรรมการชาติพันธุ์มณฑลกานซู ได้ให้สัมภาษณ์แก่สื่อว่า “เขตฯ หนิงเซี่ยหุยได้ยกเลิกระเบียบฯ ตั้งแต่ปี 2560 ซึ่งการทยอยยกเลิกระเบียบดังกล่าวส่วนหนึ่งเพราะระเบียบฯ ยึดตามบทบัญญัติของศาสนาอิสลาม และอ้างอิงมาตรฐานจากองค์การความร่วมมืออิสลาม (OIC) มากเกินไป ทำให้ไม่สอดคล้องกับสภาพสังคมจีน นอกจากนี้ ตลอดระยะเวลา 5 ปีตั้งแต่เริ่มประกาศใช้ระเบียบฯ ก็ไม่ได้สร้างมูลค่าเพิ่มทางการตลาดในอุตสาหกรรมฮาลาลอย่างเป็นรูปธรรม อีกทั้งสถานการณ์ตลาดจีน
ที่เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ทำให้ระเบียบฯ ไม่สอดคล้องกับสถานการณ์ปัจจุบันอีกต่อไป[4] ทั้งนี้ ในอนาคต จีนจะไม่นำระเบียบที่อ้างอิงศาสนามาใช้เป็นมาตรฐานชี้วัดสินค้า แต่จะใช้วัฒนธรรม/ประเพณี/แนวปฏิบัติของแต่ละท้องถิ่นแทน[5]”
เมื่อวันที่ 27 ม.ค. 2562 ที่ประชุมสภาประชาชน สมัยที่ 13 วาระที่ 2 ของรัฐบาลเขตฯ หนิงเซี่ยหุย ได้แถลงผลงานปี 2561 และแนวทางการพัฒนาเศรษฐกิจเขตฯ หนิงเซี่ยหุยปี 2562 ซึ่งเป็นที่น่าสังเกตว่า รัฐบาลเขตฯ หนิงเซี่ยหุยมิได้กล่าวถึงผลงานการพัฒนาอุตสาหกรรมฮาลาล รวมถึงเส้นทางการขนส่งสินค้านานาชาติ “จงอาห้าว” ในปีที่ผ่านมา และแผนงานสำหรับอนาคตอีกต่อไป ซึ่งเดิมรัฐบาลเขตฯ หนิงเซี่ยหุยให้ความสำคัญกับโครงการทั้ง 2 เนื่องจากมุ่งหวังให้เป็นเครื่องมือผลักดันการส่งออกสินค้าในพื้นที่ไปยังภูมิภาคตะวันออกกลางและทวีปยุโรป[6]
ผู้ประกอบการไทยควรทำอย่างไรดี?
ถึงแม้การประกาศยกเลิกระเบียบมาตรฐานอาหารฮาลาลจะนำมาสู่ความไม่แน่นอนเกี่ยวกับการสนับสนุนอุตสาหกรรมฮาลาลในอนาคต แต่ก็เป็นโอกาสที่เปิดกว้างขึ้นสำหรับสินค้าไทยที่ไม่มีตราฮาลาลในการเข้าถึงตลาดจีนเช่นกัน แตกต่างจากตลาดในประเทศมุสลิมที่การมีตราฮาลาลบนสินค้าเป็นปัจจัยที่ทำให้ผู้บริโภคตัดสินใจซื้อ แต่ผู้บริโภคชาวจีนอาจเห็นว่าการมีตราฮาลาลแปลว่าสินค้านั้นมีราคาแพงกว่าปกติ
ศูนย์ข้อมูลเพื่อธุรกิจไทยในจีน ณ นครซีอาน ขอเสนอโอกาสของสินค้าที่น่าสนใจในภูมิภาคจีนตะวันตกเฉียงเหนือ ที่สามารถเข้าถึงตลาดผู้บริโภคทั้งทั่วไปและฮาลาล ดังนี้
- อาหารทะเล ผัก และผลไม้เมืองร้อน
มณฑลส่านซี กานซู และเขตฯ หนิงเซี่ยหุย เป็นพื้นที่ไม่ติดทะเล ผู้บริโภคชาวจีนในพื้นที่แถบนี้บริโภคสัตว์น้ำจืดจากแม่น้ำฮวงโห (แม่น้ำเหลือง) เป็นหลัก ซึ่งผู้ประกอบการไทยมีโอกาสในการทำตลาดผลไม้เมืองร้อน และอาหารทะเล โดยเฉพาะสินค้ากึ่งสำเร็จรูป/แช่แข็ง เพื่อตอบสนองความต้องการสินค้าที่ไม่สามารถหาได้ในท้องถิ่น อีกทั้งสินค้าแปรรูปยังมีอายุการเก็บรักษานาน ไม่เน่าเสียง่าย นอกจากนี้ ปัจจุบัน รัฐบาลจีนยังได้อนุมัติให้สนามบินนานาชาติในมณฑลต่างๆ เป็นด่านนำเข้าผลไม้และอาหารทะเล ทำให้การขนส่งและระบบโลจิสติกส์ในการส่งออกสินค้าจากประเทศไทยมายังมณฑลต่างๆ ในภูมิภาคจีนตะวันตกเฉียงเหนือโดยตรงมีความสะดวกและรวดเร็วยิ่งขึ้น
ด่าน |
ผลไม้ |
อาหารทะเลสดและแช่แข็ง |
สนามบินนานาชาติซีอานเสียนหยาง มณฑลส่านซี |
√ |
√ |
สนามบินนานาชาติจงชวน มณฑลกานซู |
√ |
√ |
สนามบินนานาชาติเหอตง เขตปกครองตนเองหนิงเซี่ยหุย |
√ |
Χ |
- สินค้าสุขภาพ
ปัจจุบัน แม้ว่ารัฐบาลจีนและรัฐบาลท้องถิ่นจะเข้มงวดกับมาตรฐานความปลอดภัยทางอาหารเป็นอย่างมาก แต่ผู้บริโภคชาวจีนจำนวนไม่น้อยก็ยังไม่มั่นใจในคุณภาพของสินค้าที่ผลิตในประเทศอยู่ดี โดยผู้บริโภคชาวจีนที่คำนึงถึงสุขภาพและมีกำลังซื้อก็ยินดีจ่ายแพงขึ้นเพื่อซื้อสินค้านำเข้าจากต่างประเทศที่น่าเชื่อถือ ดังนั้น ผู้ประกอบการไทยมีโอกาสในการตลาดสินค้าออร์แกนิกส์ หรือสินค้าเพื่อสุขภาพ อาทิ กาแฟไขมันต่ำ น้ำมันมะพร้าวออร์แกนิกส์ เครื่องดื่มแปรรูปจากธัญพืช และสินค้าอุปโภคบริโภคที่ใช้ภายนอก (สปาหน้า สปาตัว) ที่ทำจากวัตถุดิบออร์แกนิกส์/สมุนไพร ซึ่งสามารถตอบสนองความต้องการของผู้บริโภคชาวจีนสายสุขภาพได้ทั่วประเทศ
- ธุรกิจบริการ
ข้อมูลของสถาบัน Cresent Rating ซึ่งเป็นกลุ่มวิจัยที่ศึกษาและติดตามเทรนด์การท่องเที่ยวเชิงฮาลาล (Halal Travel Trends) ทั่วโลกระบุว่า ปัจจุบัน กลุ่มนักท่องเที่ยวมุสลิมมีจำนวนสูงขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ ประมาณการว่า ในปี 2569 จะมีนักท่องเที่ยวมุสลิมกว่า 230 ล้านคน และในปี 2593 ประชากรโลกร้อยละ 30 จะนับถือศาสนาอิสลาม โดยในส่วนของจีน ถึงแม้จะมีประชากรที่นับถือศาสนาอิสลามกว่า 20 ล้านคน แต่รัฐบาลจีนกลับไม่มีโครงการลงทุนเกี่ยวกับการท่องเที่ยวเชิงฮาลาล และภาคเอกชนจีนเองก็ไม่กล้าลงทุนเพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยวจากประเทศมุสลิม เนื่องจากเล็งเห็นแล้วว่ารัฐบาลจีนและรัฐบาลท้องถิ่นไม่ให้การสนับสนุน[7] ดังนั้น ตลาดนักท่องเที่ยวจีนมุสลิมจึงเปิดกว้างอยู่
สิ่งหนึ่งที่ต้องยอมรับ คือ ภาพลักษณ์การเป็นประเทศมุสลิม อาทิ อินโดนีเซีย มาเลเซีย หรือประเทศอาหรับต่างๆ ถือเป็นใบเบิกทางสำคัญของอุตสาหกรรมฮาลาล ชาวจีนมุสลิมจะเชื่อถือสินค้าฮาลาลที่ผลิตจากประเทศเหล่านี้ และมีความมั่นใจที่จะไปท่องเที่ยวในประเทศเหล่านี้มากกว่า ทว่า ในปี 2561 ไต้หวันสามารถดึงดูดนักท่องเที่ยวมุสลิมมากกว่าปี 2560 ได้ถึง 80,000 คน ผ่านการพัฒนาโครงสร้างและสาธารณูปโภคพื้นฐานเพื่ออำนวยความสะดวกแก่นักท่องเที่ยวชาวมุสลิมตามสนามบิน สถานีรถไฟ แหล่งท่องเที่ยวต่างๆ นอกจากนี้ ยังมีโครงการฝึกอบรมมัคคุเทศก์ให้เข้าใจถึงแนวคิดพื้นฐานของศาสนาอิสลาม เพื่อความเข้าใจทางวัฒนธรรมที่ถูกต้อง
สำหรับประเทศไทยสามารถศึกษาความสำเร็จจากไต้หวันในการดึงดูดนักท่องเที่ยวมุสลิม ควบคู่ไปกับการประชาสัมพันธ์ศักยภาพภาคบริการที่มีมาตรฐานเป็นที่ยอมรับในระดับโลก โดยเฉพาะธุรกิจภาคการท่องเที่ยว โรงแรม ร้านอาหาร รวมไปถึงการแพทย์ และการตรวจสอบมาตรฐานอาหารฮาลาลโดยใช้เทคโนโลยีทางวิทยาศาสตร์
สุดท้ายนี้ ผู้ประกอบการไทยที่ต้องการเข้าถึงตลาดจีนควรเน้นศึกษาความต้องการของตลาด นำเสนอสินค้าที่มีคุณภาพสูง สร้างสรรค์ และแตกต่างจากคู่แข่ง รวมทั้งทำความเข้าใจวัฒนธรรม ประเพณี และรสนิยมของคนในพื้นที่นั้นๆ นอกจากนี้ การออกแบบบรรจุภัณฑ์ให้ทันสมัย สวยงาม มีภาษาไทยเป็นส่วนประกอบ มีภาษาจีนเป็นคำอธิบาย และมีช่องทางที่เข้าถึงได้ง่าย เช่น การวางจำหน่ายตามซุปเปอร์มาร์เกต หรือการมีหน้าร้านในแพลตฟอร์มช้อปปิ้งออนไลน์ ก็จะช่วยให้เข้าถึงกลุ่มลูกค้าได้มากขึ้น
ข้อมูลอ้างอิง
- https://hkmb.hktdc.com/en/1X0A49BY/inside-china/Taking-a-Bite-out-of-the-Halal-Market
- https://www.whatsonweibo.com/made-in-china-halal-online-discussions-on-halalification/
- https://scmp.com/news/china/politics/article/2167833/food-toothpaste-targeted-chinas-anti-halal-
campaign-against - http://www.globaltimes.cn/content/1130327.shtml
5. http://www.gsaic.gov.cn/zhengwudongtai/tongzhigonggao/20181213/174857052c7c7a.htm - https://www.breitbart.com/national-security/2018/12/17/chinese-province-abolishes-islamic-food-
standards-curb-religious-extremism/ - 7. http://global.chinadaily.com.cn/a/201812/17/WS5c17ab0aa3107d4c3a0014b1.html
- 8. http://www.globaltimes.cn/content/1132233.shtml
- http://snamr.snaic.gov.cn/info/1178/1073.htm
- http://www.globaltimes.cn/content/1132844.shtml
- http://www.nxzj.gov.cn/article/495.html
- https://www.theguardian.com/cities/2019/jan/15/china-crackdown-fears-xian-muslim-quarter
- http://news.163.com/11/0529/12/757JD1DO00014AEE_mobile.html
- 14. https://scmp.com/news/china/society/article/2185350/no-halal-please-meet-chinas-pig-vigiliantes
- https://www.bbc.com/news/world-asia-china-45140551
- 16. https://wordpress-575750-3895056.cloudwaysapps.com/gdp-หนิงเซี่ยปี-61-ขยายตัวร้อยละ-7/
- 17. https://thediplomat.com/2019/04/halal-tourism-on-the-rise-in-asia-just-not-in-china/
[1] Liu, “Gansu removes 4 halal-linked standards to curb religious extremism.”
[2] Joles, “Halal Tourism on the Rise in Asia, just not in China.”
[3] Zhang, “No halal please: meet China’s pig vigilantes.”
[4] Ma Jingna and Zhou Huiying, “Gansu to abolish 4 regulations on halal food and related producers,” China Daily, December 17, 2018, http://global.chinadaily.com.cn/a/201812/17/WS5c17ab0aa3107d4c3a0014b1.html.
[5] Liu Caiyu, “Gansu removes 4 halal-linked standards to curb religious extremism,” Global Times, December 17, 2018, http://www.globaltimes.cn/content/1132233.shtml.
[6] ศูนย์ข้อมูลเพื่อธุรกิจไทยในจีน ณ นครซีอาน, “GDP หนิงเซี่ยปี 61 ขยายตัวร้อยละ 7 รัฐเร่งใช้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี เพิ่มประสิทธิผลวิสาหกิจ,” Thaibizchina.com, กุมภาพันธ์ 26, 2562, https://wordpress-575750-3895056.cloudwaysapps.com/ gdp-หนิงเซี่ยปี-61-ขยายตัวร้อยละ-7/.
[7] Joles, “Halal Tourism on the Rise in Asia, just not in China.”